رانه ها و نقش ها موضوعی است که در مسیر رشد شخصی باید بعد از مهارها به ان نگاهی داشته باشیم و مانند تاثیرات منفی که مهارها برشخصیت ما گذاشته اند از تاثیرات منفی رانه ها و نقش ها هم مطلع بشویم.

درمطالب قبل به این موضوع اشاره شد که عدم دریافت نوازش های مثبت والدین به کودکان خود می تواند باورهای اشتباهی در ذهن کودک ایجاد کند این باورهای اشتباه که با مغز هیجانی کودک است برای او یک قالب ذهنی و یا پیش نویس ایجاد می کند.

نکته مهم این است که کودک تا اخر عمر زمانی که در شرایط سخت از لحاظ روحی قرار می گیرد وارد این پیش فرض و یا پیشنویس می شود که در اخر رفتار اشتباهی از خود نشان می دهد.

ما این برداشتهای اشتباه را درقالب 12 مهار بیان کردیم.

رانه چیست

برای موضوع رانه ها و نقش ها برای درک بهتر از رانه باید مثالی بزنیم تا بدانیم رانه چیست و چطور به وجود می اید.

مثال: کودکی که مهار مهم نباش دارد یعنی نوع رفتار والدین اورا به این نتیجه رسانده که مهم نیست حالا می خواهد مهم جلوه کند چون کودک طبیعی وجود او نیاز به این دارد که مهم باشد پس به دنبال راه حلی می گردد تا مهار مهم نباش را ازبین ببرد.

اما چطور

زمانی که والدین کودکی که مثلا مهار مهم نباش دارد به او نوازش ویا محبت و توجه ای بدهند که مشروط باشد رانه در کودک ایجاد می شود.

این محبت مشروط به این صورت می شود که زمانی که کودک یک کاری مثل تمیز کردن اتاقش را کامل انجام می دهد والدین از او تعریف و تمجید می کنند و دراینجاست که کودک به این نتیجه می رسد من خودم مهم نیستم بلکه به این دلیل مهم هستم چون توانستم کارم را کامل انجام دهم.

پس رانه ها و نقش ها زمانی به وجود می اید که کودک نوازش های شرطی می گیرد که مسلما این کار هم جزء رفتارهای اشتباه والدین است.

انواع رانه

• کامل باش
• دیگران را راضی نگه دار
• قوی باش
• سختش کن
• عجله کن

ریشه تمام رانه هارامهارها بایددانست و ریشه وجود مهارها رفتارها و نوازش های غلط والدین است.

پس کودک برای فرار از مهاری که او با عقل ناتوان و هیجانی خود در ضمیر ناخوداگاه ایجاد کرده به سمت رانه ها می رود که متاسفانه رانه ها هم به او برداشت هایی اشتباه از زندگی می دهند.

برای مثال

رانه کامل باش

کودک فاقد محبت و توجه فقط زمانی از والدین خود توجه و محبت گرفته است که کاری را کامل انجام داده مثل نمره بیست و یا انجام دادن بی نقص کاری که به او محول شده است.

در اینده او شخصی می شود مطلق گرا،کمال گرا،تایید طلب و با احساس نارضایتی درونی

رانه دیگران را راضی نگه دار

کودکی را تصور کنید که مهار مهم نباش و وجود نداشته باش دارد این بار کارهایی را انجام داده که والدین خود را راضی کرده و انها از کار او رضایت دارند در اینجاست که والدین به او نوازش مثبت می دهند و حالا کودک به این برداشت از زندگی می رسد که برای حال بهتر و جلب توجه باید دیگران را راضی نگه داریم.

این نگاه کودک در او خصلت های منفی دیگری ایجاد می کند که تا اخر عمر با خود دارد ازجمله مهرطلب بودن،نادیده گرفتن خود و ارزش برای دیگران،برای دیگران زندگی کردند و اینکه به حرف هایی که باب میل او نیست نمی تواند نه بگوید و این سرچشمه بسیاری از اشتباهات زندگی است.

بابررسی موضوع رانه ها و نقش ها نوبت به نقش ها می رسد واینکه نقش چیست و چطور عمل می کند.

نقش ها و بازی ها

نوازش و محبت های  شرطی والدین باعث می شود تا کودک،با هوش ابتدایی خود تشخیص بدهد که در چه زمانی نوازش مثبت می گیرد.

این الگوی تکرارشونده از طرف والدین برای کودکان نقش هایی را تعریف میکند.

این نقش ها در ذهن کودک تعریف می شود و زمانی که کودک در این نقش ها فرو می رود و بازی می کند بیشترین نوازش و توجه را تجربه می کند پس دراینجاست که او ترجیح می دهد تادر این نقش بماند و این نقش را به صورت ناخوداگاه با خود تا بزرگسالی هم همراه داشته باشد.

حالا با فهم از رانه ها و نقش ها به انواع نقش ها می پردازیم.

انواع نقش ها

• ناجی
• قربانی
• ستمگر

نقش ناجی

مثال: کودکی که ازخواهر ویا برادر کوچکتر خود پرستاری می کند و به خاطر این رفتار مورد تایید و توجه والدین بوده کم کم به این نتیجه می رسد که باید ناجی و نجات دهنده برای دیگران باشد تا مورد پذیرش قرار بگیرد.

علائم نقش ناجی دربزرگسالی

• از خودش می گذرد برای دیگران تا به او بگویند فداکار
• تمرکز افراطی برای ارضای نیازهای دیگران دارد
• بیش از اندازه دلسوز و غمخوار است
• برای دیگران بیش از حد احترام قائل است
• نقص های دیگران را می پذیرد و تحمل می کند

نقش قربانی

کودک انسانی در شرایطی مورد ظلم و ستم قرار می گیرد که امکان دارد از طرف همبازی های خود و یا بزرگترها باشد که این امری طبیعی است.

اما برای کودکی که دارای مهار است و نوازش نگرفته است موضوع تفاوت دارد محبت هایی که در ان لحظه ای که کودک مورد ظلم قرار گرفته انجام می شود کار خود را انجام می دهد.

کودک با درک شرایط به این برداشت می رسد که هرزمانی به من ظلمی شده در همان لحظه مورد حمایت و توجه والدین قرار گرفته ام پس نقش قربانی ایجاد می شود.

علائم نقش قربانی در بزرگسالی

• احساس نارضایتی دارد چون تصور می کند که نیازهایش پاسخ داده نشده است
• احساس می کند که همه به او ظلم می کنند
• تصور می کند که دیگران به او توجه نمی کنند
• دردعاطفی دارد
• احساس غم،ترس وناامیدی دارد

نقش ستمگر

کودکی که به نیازهای طبیعی او پاسخ داده نشده و هر زمانی که شروع به فریاد زدن یا گریه کردن و یا پرخاشگری می کند نیازهای او پاسخ داده می شود به این نقش تمایل دارد.

البته نوع رفتار والدین هم در این نقش تاثیر گذار  است مثلا پدری زورگو و قلدر معاب می تواند عامل سازنده این نقش برای کودک خود باشد چون به او یاد میدهد که بسیاری از مسائل را باید با زور و پرخاشگری حل کرد و پذیرش این کارهای اشتباه از طرف مادراین موضوع را برای فرزند اثبات می کند.

علائم نقش ستمگر در بزرگسالی

• بسیار خشمگین است
• کنترل گر است
• احساس انتقام جویی دارد
• به دنبال مقابله به مثل است
• دیگران را تحقیر و سرزنش می کند
• ارزش و مقام دیگران را نادیده می گیرد

نکته قابل توجه این است که این اشخاص با این نقش ها به دنبال هم می گردند تا نقش خود را کامل اجرا کنند که از پس اجرای این نقش هابتوانند باورهای غلط خود را تایید کنند مثلا شخص ناجی به دنبال فرد قربانی است تا هردو احساس خودرا داشته باشند ویا فرد ستمگر به دنبال قربانی است.

نکته مهم دیگر این است که یک شخص می تواند دربین نقش ها حرکت کند.

مثلا مادر ناجی می خواد تا به فرزندش کمک کند وبرای او کاری را انجام دهدتا احساس ناجی خود رابرطرف کند اما کودک نمی پذیردو میخواهد مستقل باشد دراین لحظه مادر وارد نقش قربانی می شود تا شاید کودک با دلسوزی به این خواسته تن دهد و اگر باز هم نشد مادر در نقش ستمگر به او دستور می دهد تا این کار را بپذیرد.

مطلب قبلی…مهارها قسمت سوم 

مطلب بعدی…نتیجه تحلیل رفتار متقابل